Меню Рубрики

Бронхиал астма биринчи ердам

ДИҚҚИНАФАС (АСТМА) КАСАЛЛИГИНИНГ ДАВОСИ
Нафас йўли касалликлари ичида дунёда энг кўп тарқалгани диққинафас (астма) касаллиги ҳисобланади. Бу дардга ҳамма ёшдаги одамлар, ҳатго, чақалоқлар ҳам чалинуши мумкин. Бу касаллик инсон ҳаёти учун хавфли бўлиб, кўп йиллар мобайнида аста-секин шаклланиб боради. Инсоннинг асосий нафас йўли кекирдак бўлиб, у найга ўхшап узунлиги 9-12 см, доираси 2 см.га яқин бўлади. Кекирдак кўндаланг ярим халқа шаклдаги эгилувчан қақирмачокдардан ташкил топган бўлиб, у тоғай деб аталади. Кекирдакнинг пастки қисми иккига бўлиниб, шохчаланиб кетади. Бу шохчалар замонавий (табобатда) тиббиётда бронхит деб аталади.
Касалликка чалинган одам кекирдагининг ва бронхитларнинг ички деворларига балғамлар, шилликдар ёпишиб ялиғланади, ҳаво ўтишини қийинлаштиради. Бу ҳол ўз навбатида хуружли йўтални юзага олиб келади. Диққинафас — нафас олишнинг қийинлашуви, бўғилишдир. У оддий йўталишдан бошланиб бора-бора хуружли йўталишга айланади. Балғам чиқаради, томоқ орқали хириллаш, чийиллаш товушлари эшитилади. Беморга ҳаво етишмайди, айниқса, нафас чиқариш қийинлашади, кўкрак қафаси кенгаяди, бўйин, елка томирларига зўр келади. Оғиз, бурун‘қўлларда кўкаришлар пайдо бўлади, кўз катталашади.

Хуруж даврида беморнинг ички аъзолари ҳам қийин аҳволга тушади. Юрак тез уради, қорин шишади, буйрак фаолияти бузилади. Хуруж баъзан 50 дақиқагача давом этади.

Диққинафасга чалинган бсморлар ётиб ухлолмайди. Бу ҳолда унинг умуртқасига оғирлик тушади. Баъзан хуруждан сўнг ҳушдан кетади, томир уришининг бузилиши юзага келади. Хуруж тутганда оёқни ерга осилтириб ўтириш лозим. Уй ҳавоси тоза бўлиши шарт. Акс ҳолда бурунга зўр келиб кучли яллиғланиш юз беради. Томоқ қизариб, ангина катталашиб кегади.

Касаллик кўиинча йилнинг совуқ фаслларида кучаяди. Касалликнинг баъзи турлари наслий бўлиши мумкин. Қуруқ иссиқ мижозли одамлар дардга кам чалинади. Касални даволаш жараёни оғир кечади. Чунки, бу дард «ўжар», «инжиқ»лиги туфайли даволовчидан жиддийликни, матонатли-қаноатли бўлишликни ва фидойиликни талаб қилади.

Диққинафас билан оғриган одам доим ўзини хавф остида сезади, қўрқув босади, нажот истайди. Диққинафас касалининг келиб чиқиш сабабларига кўра бир неча тури бўлиб,бемор қуйидаги нарсалардан сақланади:
1. Уй чангидан (гилам, шолча, кигиз чангларидан) қочиш.
2. Ўсимлик гулининг чанги, ҳидидан қочиш.
3. Полиз маҳсулотларидан, мева-сабзавотлардан ейди.
4. Ҳайвонлардан, қушлардан, овқатдан, сутдан, кана, су- варак ва қалампирдан эҳгиёт бўлади.
5. Дорилардан тийилади.
6. Ишлаб чиқариш ашёлардан, тўқимачилик матолардан қочиш керак.

Ҳатто ғам ташвишларининг кўпайиши ҳам инсои диққинафас қилади.
Шунинг учун уй жиҳозларини тез-тез тозалаб туриш, ҳўл латта билан аргиш лозим. Ёстиқлар, парлардан эмас, пахтадан бўлгани яхши. Уйнинг ҳавосини тез-тез алмаштириб туриш лозим. Китобларни ойна жавонларда сақлаш, спиртли ичимликлар ичиш, чекиш шахсий гигиенага эътибор бермаслик, яқин қариндошларнинг бир-бирига қиз олиб; қиз беришлари диққинафас пайдо бўлишига шароит туғдиради.

Диққинафас касаллиги иккига бўлинади: юқумли ва юқмайдиган. Доимийликка ўтган диққинафас касали ҳам бўлади. Унда йўтал ва хуруж бўлмайди. Диққинафас билан касалланиш, шунингдек, шамоллаш билан ҳам кўпинча балғамли бўлади. Биз айни шамоллаш турига тўхтаймиз.

Халқ табобати бу касалликни даволашда кўп асрлик таж- рибага эга ва ҳар қандай кўринишини ҳам даволай олади. Даволаш усуллари хилма-хил ва дори-дармонлари ҳам кўп. Табиб муайян касални ҳар томонлама ўрганиб чиқиб, даволаш усулларидан бирини танлайди ва бу усул мос келадиган дори- дармонлар рўйхатига тушади. Даволаниш жараёнида табиб усулни ҳам, дори-дармонларни ҳам ўзгартириш мумкин.
Даволаниш усули:

1. Йил фаслининг қандай бўлишидан қатъий назар, бемор эрталаб суви қочган ноннинг ҳар бир тишламига асал суртиб истеъмол қилиш, жийда пўстлоғидан ёки наъматакдан 3 маҳал чой қилиб ичиши лозим. Эрталаб иссиқ овқат истеъмол қилиш мумкин эмас.

2. Тушлик овқат шолғом кўп суюқ овқат бўлгани яхши. Суви
қочган нон, ҳамма мевалар ва сабзавотларни истеъмол қилиш мумкин. ,

3. Хамирли суюқ овқатлар, қовурма овқатлар, қази, сут, кабоб, шўр ва аччиқ нарсалар мумкин эмас.

4. Ширинликлар, қандолатчилик маҳсулотлари, музқаймоқ ва совуқ нарсалар ейилмайди.

5. Кечки овқат қандай бўлишидан қатъий назар бемор овқат билан бирга бир боғ кўк пиёз ёки саримсоқ пиёз истеъмол қилиши шарт.

6. Овқатлар, асосан, сувда, буғда пишган ва димламалар бўлсин.

7. Қатиқ, қаймоқ, сариёғ, творог мумкин.

8. Касал ичадиган чойлардан бири қайнатилган ўрик суви бўлмоғи керак. Кўк чой, ҳамда чалоп ичиш мумкин.

9. Совуқ овқатлар, совуқ сувда ювиниш, бош кийимсиз юриш, кўп ухлаш мумкин эмас. Диққинафас касали билан бетобланган одам кунига 4-5 марта енгил овқатлар билан овқатланиши керак. Шунга кўра эрталабки иккинчи чой ичишда сариёғдан ширчой ичиши лозим. Овқат билан ҳар куни, албатта, бир боғ кашнич истеъмол қилиш керак. Суюқ, қуюқ овқатларга нўхат солинган бўлиши мақсадга мувофиқ бўлади. Қуруқ мевалар қаторида ҳар куни 4-5 ёнғоқ истеъмол қилиш шарт.
Даволаниш:

1. Оёқни ҳар куни иссиқ сувда буғлаб, сўнг оёқ тагига кечаси асал суртиб, боғлаб ётиш. Эрталаб оёқ тагини иссиқ ҳўл латта билан артилади.

2. Ҳар куни иккала кўкракларга, кўкрак ва тиззаларга эри- тилган қора қўчқор думба ёгидан суркаб, ишқалаб едирти- риб, ўралиб ёгилади.

3. Куз, қиш ва эрта баҳор фасли бўлса, кечаси сандал ичида ётиш керак.

4. Ёз фасли бўлса, кундузи баданни яланғочлаб, навбат билан олди-орқани қуёшда тоблаб, қорайтириш керак. Ёки офтобда бирон иш қилиш керак. Офтобга чиққанда қагиқ ичиб олиш ва яланғоч баданга доғ қилинган пахта ёғи суртиб олиш лозим.

5. Қиш фаслида бўлса ҳафтада 2-3 марта исириқ қайнатмасида 40 дақиқа ванна қилйш лозим. Бунинг учун бир боғ исириқни 10 литр сувда 20 дақиқа қайнатиб, суви тугагунча қайга-қайга иситиб ванна қилиш шарт. Куз ва қиш фаслида кечаси ванна қилиш керак.
Шу юқорида айтилганлар тўла бажарилса, бемор бу дарддан бутунлай тузалиб кетади.

источник

БРОНХОСПАСТИК СИНДРОМ БРОНХИАЛ АСТМА ВА УНИ ДАВОЛАШ долзарб йуналишлари:

1. Бронхоспастик синдром таърифи, патогенези, клиникаси,

солиштирма ташхиси, даволаш ва профилактикаси услублари.

2 Бронхиал астма таърифи, таснифи ва долзарб мавзулари.

3. Бронхиал астма этиологияси, патогенези ва симптоматологиясининг

4. Бронхиал астма диагностикаси — бугуни ва келажаги.

5. Бронхиал астма фармакотерапияси, даволаш усулларини

6. Бронхиал астмани драматик терапияси.

Замонавий пульмонология ютукларидан келиб чиккан холда бронхоспастик синдром (БС) деб ном олган алохида бир клиник тушунча пайдо булди, тиб ахлининг унга нисбатан кизикиши тобора ортмокда.

Бу муаммони хал килишда А.А.Адо, Б.Е.Вотгал ва П.Н.Юреневларнинг хизматлари катта булган, хозирга келиб эса мазкур масалани ечишга пульмонология-хирурглар хам фаол киришганлар.

Шуни таъкидлаш лозим-ки, айрим эпоним синдромларга (хаммена-Рича Картагенера ва б.к.) ухшаб бронхоспастик синдром том маъносига кура алохида бир нозологик тушунча хисобланмайди. У кенг куламли тушунча бронхиал утказувчанлик бузилиши (БУБ) нинг бир заррасидир. БУБ нинг деганда эса-бронхлар ва упка тукимасининг шундай бир патологик холати англадики, унда бронхиал суюкликларни окиб кетиши кийинлашган булади ва упка вентиляцияси бузилади. Ут окиши бузилиши гепатобилиар тартиботи касалликлари учун ёхуда уродинамиканинг бузилиши сийдик ажратиш аъзолари хасталиклари учун канчалик ахамият касб этсалар БУБ хам нафас аъзолари патологияси учун шунчалик салбий таъсир курсатади.

Хозирги пайтда БУБ ни келтириб чикарувчи 8 та этиопатогенетик омиллар маълум. Улар куйидагилардир: бронхоспазм, бронх шиллик каватининг шиши, бронхиал шилликлари гиперсекрецияси, респиратор эпителия цилиар аппаратининг бузилиши, бронхлар дискинезияси, бронхларни ташкари томондан эзилиши, бронхларни ички томонидан обтурацияси, бронхлар деформацияси. Таббий, кайд килиб утилган омиллар таъсири турлича ифодаланган булади (давомийлиги буйича, кулламига кура, бартараф килиниши даражасига караб). Шу боисда БУБ 4 та турга тафовутланади. (Р.Г.Артамонов, 1995): чегараланган, таркок, бартараф килинса буладиган ва бартараф этиб булмайдиган БУБ.

Чегараланган БУБ да патологик жараён бронхиал шохчаларни маълум кисмини эгаллаб жойлашган булади, унинг колган худудлари эса интакт холда колади.

Таркокланиб ифодаланувчи БУБ да эса патологик жараён билан бронхиал шожаранииг деярли барчаси камраб олинган.

Агарда доривор моддалар ёки бошка бирор бир консерватив даволаш услублари билан БУБ унгланиш имкони булса-бу бартараф килиниши мумкин булган бузилиш деб хисобланади. БУБ факат жаррохлик йули билан ёки бошка асбоб-ускуналар куллабгина бартараф килинса — у холда бартараф этиб булмайдиган БУБ хакида суз кетиши керак. БУБ бронхиал астма ва астмасимон бронхитда турлича булади (таркок ва бартараф этса буладиган), ёд жисм билан бронхларни тикилиб колиши окибатида келиб чикадиган упка ателектазида хам хар хил ифодаланади (чегараланган ва бартараф килиб булмайдиган) ёки айрим бронхлар иллатлари ва муковисцидозда хам шаклан фаркланади (таркок бартараф килиб булмайдиган).

Юкоридагилардан келиб чиккан холда, бронхоспастик синдром деганда таркокланиб кечувчи ва бартараф килиниши мумкин булган бронхиал утказувчанликнинг бузилиши тушуниш керак.

Демак, БС — бу, мантикан патофизиологик тушунчадир.

Маълум булди-ки, БС ни юзага чикарувчи патофизиологик жараёнлар бронхиал астма ва астмасимон бронхитларда буладиган ходисаларга ухшаш булади. Унинг асосида авваламбор аллергик антигенни аллергик антителалар ёки сенсибилизацияланган хужайралар билан узаро таъсироти ётади. БС да тригчерлик вазифасини вирусли инфекция на бошка ирритатив омиллар утайдилар. Хусусан, аникланган-ки, респиратор вируслар Е синфига мансуб (иммуноглобулинли) вирусларга карши антителаларни хосил киладилар. Улар семиз хужайраларни ва базофилларни кузгатувчи таъсир этиб гистамин хамда арахноидон кислотаси метаболитлари (лейкотрменлар, тромбоксанлар, простагландинлар) нинг секрециясини кучайтирадилар (Рачинский С.В.Таточенко. В.К. 1987). Бундан ташкари БС ривожида либератор механизм – яъни, респиратор вирусларини семиз хужайраларга бевосита таъсироти хам рол уйнаши мумкинлиги айрим манталарда курсатиб утилган.

БС да циклик нуклеотидлар холатининг узгариши мухим урин тутади (Артамонов Р.Г, 1982, 1996). Чунончи, БС хуружи пайтида циклик аденозинмонофосфатнинг (ЦАМФ) камайиши ва циклик гуанозин-монофосфатнинг (ЦАМФ) ортиши кузатилади. Тузалиш даврида, айникса эуфиллин кулланилганидан кейин бу курсатгичлар меъёрлашадилар.

БС симптопатологияси ва солиштирма ташхиси хакида суз юритишдан илгари кайд этиб утиш керак-ки, бронхоспастик синдромни уткир респиратор вирусли инфекцияларида кузатилиши турли муаллифлар буйича хар-хил 10 фоиздан то 40 фоизгача деб берилади: уртача у 25 фоиз ташкил килиб учрайди.

БС куриниши аник келтириб чикарувчи тугма ёки ортирилган патологик холатларга монанд холда ифодаланади. Бронхоспастик синдромнинг патогенетик турлари таснифи 1-жадвалда курсатилган.

1-жадвалдан куриниб тургандек, БС ни келиб чикишида устивор нозологик бирликлар булиб бронхиал астма ва бошкалар хисобланса-да, аммо лекин уни ташхислагашда катор бошка туркум хасталикларни хам тафовутлаб олиш лозимдир. БС генези хам, демак, турличадир: яллигланиш-юкумли, аллергик, обтурацион, ирритатив, гемсодинамик, эндокрин-модда алмашинуви бузилиш туфайли, невроген ва токсик. Купинча яллигланиш-юкумли ва аллергик жараёнлар туфайли БС вужудга келади. БС ни тугри этиопатогенетик диагностикасини таъмирлаш учун аввало утасинчковлик билан анамнез йигиш, бронхоскопия ва беморни чукур клинико-инструменталь текшириш кабилар мухим ахамият касб этади. БС ни даволаш катъиян индивидуаль тарзда патогенетик турларидан келиб чиккан холда ташкил килиниши керак. Айрим холларда (ёд моддани ёки усмани олиб ташлаш — обтурацион БС да) этиологик даволаш тадбирлари кулланилади, асосан патогенетик терапия утказилиши лозим. Масалан. Аллергик генезли БС да хромогликат натрий — интал ута яхши самара келтиради. Албатта, бронхларни кенгайтириб таъсир этувчи дори-дармонлар кенг кулланиши керак (адренореактив) структуралар стимуляторлари, холинолитиклар, миолитиклар). Кенг куламли дориларни танлаб олишда фармакологик синовларни кенг куллаш максадга мувофик хисобланади, бу БС нинг авжида симпатомиметиклар микдори ортиб кетиши туфайли келиб чикадиган хавфли окибатларни бартараф килади.

Умуман, БС ни даволаш-профилактикаси тактикаси куйидагилардан иборат булиши керак:

1. Огир бронхоспастик синдромни даволаш комплекс тарзда олиб борилиши лозим ва у уз ичига терапевтик муолажалар билан бир каторда тозаловчи бронхоскопия ва анестезиолог-реаниматологик курсатмаларни олган булиши зарур.

2. Узлуксиз давом этиш билан ифодаланиб кечувчи БС ни билан хасталанган беморлар албатта пульмонология марказлари шароитида текширувидан утишлари ва даволанишлари керак.

3. Бронхоспастик синдромни бирламчи ва иккиламчи турларга ажратилиши максадга мувофикдир, чунки факат шундагина мукобил даволаш дастурини танлаб олиш имконияти тугилади.

4. Чузилиб кечиш билан ифодаланувчи сурункали бронхит натижасида ривожланган БС да яллигланишга карши препаратлар, бронхолитик дори-дармонлар ва стероидли терапия (киска муддатли курс билан) бир вактда кулланилади.

5. Упканинг тугма касалликлари, трахеобронхиал шожаро худудида ривожлангаи яхши сифатли усмалар, диафрагма чурралари кабиларда ривожланган яхши бс да радикал жаррохия усуллари кулланилади ва бу аксарият холларда беморларни тула тузалиб кетишларига олиб келади.

Бронхоспастик синдромда бронхиал астма мавзусига утишдан олдин шуни такидлаб утиш лозимки, XXI аср бусагасида тиб илми эришган ютукларининг аксарияти бевосита ёки билвосита бронхиал астма муаммолари билан богликдир.

Бронхиал астмани долзарб масалалари ёки ечими якин йилларгача мунозарали булиб келган анча-мунча муаммолари хам бор-ки, улар тугрисида тухталиб утиш лозим.

1. Бронхиал астма таърифи ханузгача турли мактаб ва муаллифлар томонидан турлича талкин килиб келинмокда. Бронхнал астма-енгил ташхисланувчи, лекин таърифланиши кийин булган касалликдир. (Д. 1979: Н.Р.Палеев ва б.к. 1990). Хакикатдан хам, хозирги кунгача бронхиал астмани (БА) эътироф килинган ягона таърифи йук. Вахолан-ки бу йуналишда жуда куплаб сай-харакатлар килинган. Унга берилган таърифларнинг айримлари мисол тарикасида 2-жадвал келтирилган. Жадвалда зикр этилган дефинициялар маълум даражада бронхиал астманинг патогентик мохиятини очиб берувчи тасаввурлар эволюциясини акс эттиради.

2. Охирги йилларда асосий мунозаралар БА да буладиган яллигланиш ва уни персистенцияси хакида давом этмокда. Бу борада куплаб мамлакатларда (AKШ, Англия, Австрия, Япония, Россия ав б.к.) миллий консенсуслар кабул килинди интернационал ва халкаро маърузалар пайдо булди (Бронхиал астмага карши курашиш буйича глобал стратегия, ВОЗ, 1995).

Буларда мавжуд муаммоларга маълум даражада нукта куйилди десак хато килмаган буламиз. Хусусан, бронхо-альвеоляр лавак ва бронхлар биопсияси натижаларига асосланиб, БА-огирлик даражасига карамасдан, нафас йулларини албатта яллигланиши билан ифодаланувчи касаликдир деган низом деярли шак шубхасиз исботлаб берилди.

Бу БА ни билиб олишда узига хос бир инкилобий ходисадир, чунки мазкур нигох билан бокиш мавжуд тасаввурларимизни касалликнинг даволаш муолажаларига нисбатан узгартиради ва базисли, узок муддатга мулжалланиб олиб бориладиган яллигланишга карши терапия тушунчасини тиббиёт амалиётига киритди.

3. Бронхиал астмада бронхобструкция ва нафас йуллари гиперреактивлиги феноменлари етарли даражада асосланмай килинаётган эди. Бу масалада хам ягона концепция яратилди: хусусан, бронхиал обструкциянинг бир неча турлари ажратилди: амалиётга «упканинг сурункали обструктив касалликлари» бирикмаси билан бронхообструкция-нинг маълум шакллари бирлаштирилган холда киритилди. Булар «мулжалли» даволаш дастурлари яратилишига асос булди.

4. Маълумки, эпидемиология БА га оид самарали даволаш ва профилактика стратегиясини ишлаб чикиш имконини яратади. Якин йилларгача бу борада деярли маълумотларга эга эмас эдик. Лекин охирги 10-15 йиллар ичида БА га багишланган эпидемиологик тадкикотлар купайиши ва янги-янги этиологик омиллар аникланди, бронхиал астмага карши курашиш замонавий миллий дастурлари яратилиши учун пойдевор куйилди.

5. Бронхиал астма фариэкономикаси жадал ишлаб чикила бошланди ва бу хасталикни даволаш ишларини такомиллаштирувчи замонавий йуналишлар белгиланди.

Читайте также:  Аритмии сердца при бронхиальной астме

Умуман, хозирги даврга келиб бронхиал астмага оид тиб илми ютуклари уни замонавий таърифи ва таснифи тулаконли равишда ойдинлаштириш хамда шакллантириш имконини беради.

БА таърифи ва унинг мохияти хакида юкорида курсатиб утилганидек муайян тасаввурни шакллантириш мураккаб вазифа. Шунинг учун куплаб минтакалар асосида мазкур мунозарали муаммога нукта куйиб амалиёт учун кулай булган таърифни тавсия этамиз. Бу таъриф А.Г.Чугалин ва Г.Б.Федосеевлар томонндан (1987) берилган, деярли купчилик олимлар уни эътироф этганлар: «Бронхиал астма бу нафас йулларини асосан хасталик кечиш билан ифодаланувчи, бронхлар реактивлигини узгариши билан утувчи иммунологик ва ноиммунологик механизм таъсиротида ривожланадиган, асосий клиник аломати булиб бронхлар силлик мушаклари спазми ва уларнинг шиллик каватлари шиши хамда гиперсекреция окибатида келиб чикувчи бугилиш хуружи ёки астматик холат хисобланадиган сурункали кайталаниб кечувчи касалликдир»

«Астма» сузи юнончадан олинган вз у тез тезлашган ва юзаки нафасни англатади. Эпидемиологик текширувлар далолат беришларича, БА болалар орасида 8 — 10% катталарда эса деярли 5% ахолида учрайди. Охирги ун йил ичида бу касаллик 50 фоиздан купрокка усган. Африка китъасининг айрим мамлакатларида унинг таркалиши 70 фоиз ва ундан купрокка ортган. Яна шуни таъкидлаб утиш керак-ки, БА нинг 20 фоизи ун енгил ва урта огир даражасига, 60 фоизи эса огир даражасига тугри келади. Молиявий ресурсларни сарфланиши хам шунга монанд булиб, 60 фоиздан зиёд маблаг огир БА га, 40 фоиз маблаг эса унинг уртача огир даражадаги турларини даволашга кетади. Шундай килиб, енгил даражадаги БА профилактик дастурларга жалб килинмай колади.

АКШ да БА билан хасталанган Америкаликлар 10 миллионга етган, уларнинг 80 фоизида яъни 8 млн ахолида касалилликнинг енгил даражаси ва факат 5 фоизидагина огир даражаси учрайди.

БА нисбатаи куп учрайднган мамлакатларга яна Австралия. Янги Зеландия ва Куба хам кирадилар. Бу улкаларда БА билан 10 фоиздан зиёд ахоли хасталанганлар.

Тугри ташхис куйиш учун касалликнинг таснифи хакида ойдин тасаввурга эга булиш мухимдир. Бронхиал астмага оид куплаб таснифлар борки, уларнинг купчилиги узларининг номуфассаллиги окибатида амалиётда фойдаланиш учун нокулайликлар тугдиради. Хозирги пайтда А.Д.Адо ва П.К.Булатовлар томонидан (1969) ишлаб чикилган ва Г.Б.Федосеев (1987 йил) томонидан тулдирилган БА таснифи кабул килинган ва кенг кулланилади (жадвалларда илова килинган).

Мазкур таснифга кура, бронхиал астмани икки тури тафовутланади: нафас аъзоларининг яллигланиш касалликлари сабабли пайдо булувчи инфекцион-аллергик (И) ва ноипфекцион таъсиротларга сезувчанлиги номуносиб тусда ортганлиги шахсларда ривожланувчи ноинфекцион-аллергик (атопик-А) шакллари. Уз навбатида уларнинг хар бири кечишига кура БА боскичлари (I ва II) ажратиладиган, бундай булиниш хасталик туфайли нафас аъзолари фаолиятларини оддийдан мураккаблашиб бузилиб боришини функционал силжувлардан органик узгаришларгача етиб борувчи патологик ходисаларнинг даражаларини акс эттиради. Бундан ташкари хар бир боскичда кузгалиш ва ремиссия фазалари ажратиб куйилган.

БА 1 боскич бугилиш хуружи билан намоён була бошлайди ва давом этади. Хуружнинг жадаллиги ва давомийлигига енгил, уртача огир ва огир.

БА енгил кечишида (I И, — ва IA ,) хуруж киска давом этади, йилда 2-3 марта кузгалади, хуруж тезда бартараф этилади. Хуружлараро даврда тулик ремиссия кузатилади ва яъни бронхоспастик синдром аломатлари умуман аникланмайди. Уртача огир даражада ифодаланиб кечувчи БА да эса (I И2 — ва IA 2) касаллик давомида 3-4 марта кайталанади, бугилиш хуружи огиррок утади ва факат Р моддалар инъекция килингандан кейингина тухтайди. Хуружлараро доир нотулик ремиссия билан ифодаланади яъни кучсиз ифодаланган бугилиш давом этиб туради.

Юкоридагилардан фаркли уларок огир кечувчи БА (I И3 — ва IA 3) тез-тез бугилиш хуружи (йилига 5 ва ундан ортик) булиб туриши ва кузгалиш даври чузилиб давом этиши билан ифодаланади. Хуружи огир утиб баъзида астматик холатга айланади ва уни тухтатиш учун бир неча гурух препаратлар кайта-кайта кулланилади. Ремиссия деярли кузатилмайди.

БА нинг иккинчи боскичида асоратлар келиб чиккан булади, нафас тартиботи буйлаб чукур морфологик ва функционал узгаришлар кузатилади: таркоклашган сурункали бронхит, сурункали пневмония, упка интерстициал касалликлари, упка эмфиземаси, пневмосклероз, упка етишмовчилиги (III боскичи) ёки упка-юрак етишмовчилиги, декомпенсация даврида ифодаланувчи юрак етишмовчилиги

А.Д.Адо ва П.К.Булатовнинг бронхиал астмага оид таснифи сузсиз олдинга куйилган катта кадам. Лекин шу билан бирга айтиш керак-ки, БА ни нафакат иммуноологик балки ноиммунологик вариантлари хам мавжуд. Шуни хисобга олиб Р.С.Фюдосеев маълум булган БА нинг икки турига янги клинико-патогенегик вариантларни киритди, яъни таснифи бойитди ёки у умумлашган холда куйидаги-ча ифодаланди:

2. Инфекцияга мойил (инфекцион-аплергик)

7. Бронхлар реактивлиги бирламчи узгариши билан ифодаланувчи (бу гурухга аспиринли астма ва зурикишдаги астма хам киради)

8. Холинергик (А.Г.Чучалин ва Г.Б.Федосеев 1986).

Хулоса килиш мумкин-ки, мантикан БА-этиологияси ва патогенези табиатан турли булган касалликлар йигмасидир, лекин амалиёт нуктаи назаридан уни бир бутун нозологик бирлик сифатида кабул килиш макбулдир. Хозирча хасталикни шу йуналишда талкин килишга тугри келади, аммо якин келажакда, эхтимол уни инсон иммун тартиботининг бузилиши билан боглик касаллик деб атармиз. Хар калай бундай башорат килувчи олимларнинг тарафдорлари ортиб бормокда.

БА — полиэтиологик касаллик хисобланади ва унинг келиб чикишида мойиллик яратувчи хамда бевосита чакирувчи омиллар мухим урин тутади. Булар тупламига куйидагилар киради: тугма ва орттирилган биологик нуксонлар (бир кисми генетик бузилишлар туфайли ривожланади, хомила ривожланиши жараёнида, чакалоклик ва ундан кейинги даврда), астма олди касалликлари, ирсий мойиллик, хомиладорлик патологиялари, профессионал омиллар, климатометеорологик ва экологик омиллар

Биологик нуксонлар жумласига — хужайралар бета-адренергик сезгирлигини сусайиши, циклик нуклеотидлар хосил булишида иштирок килувчи ферментлар тартиботининг узгариши, транзитор неонатал иммунодефицит, макрофаглар функционал фаоллигини камайиши, зардоб омилининг фаоллашуви — трипсин микдорининг камайиши, Т-супрессор фаоллигининг етишмовчилиги, бронх ва упкаларни сезувчанлиги ва реактивликларини биологик фаол моддаларга, аллергенларга, ирритантларга, турли химик ва физик омиллар таъсиротига сезувчанликларининг ортиши, респиратор тизим семиз хужайралари гиперреактивлиги кабилар киради. Булар БА ни келтириб чикаришида ахамият касб этувчи ички омиллар хисобланадилар. Бундан ташкари уни келиб чикишида катор ташки омиллар устуворлик киладилар: инфекцион аллергенлар, ноинфекцион аллергенлар, механик ва химик таъсиротлар, метеорологик ва физика — химик омиллар, рухий-зарба хамда асабий таъсирланишлар кабилар.

Азалдан хайвонлар ва усимликлар билан алокадор кишиларда астма келиб чикишлиги маълум (тушук астмаси, ут-уланли астма): оилавий, асаб тизими ва модда алмашинуви бузилишлари натижасида астмага мойиллик тугилиши мумкин.

Аллергенларга мувофик холда нутритив астма, примуллан буладиган астма, урсолдан буладиган астма, жун румолдан буладиган астма ва б.к.лар. хамда инфекцион астма ходисалари хам аён.

Невроген омил бевосита таъхсирида хам астма ривожланади. Бундан ташкари «астма тугиб берувчи» махсус нукталар китикланиши натижасида ривожланувчи рефлектор астмалар хам булади. Хусусан, бурун касалликларида (полиплар, бурун тусиги кийшайиши) унинг шиллик кавати нукталарини китикланиши, упкани (перибронхитлар, пневмосклероз) ут йуллари жинсий аъзолар ва упкадан узокда жойлашган аъзоларни таъсирланиши туфайли хам рефлектор астма пайдо булади.

Астма касалига чалинган беморларнинг купчилигида совукни сезувчанлик opтгaн булади совукдан буладиган эшак емига ухшаб) ёки бундай ходиса озик-овкатларга (сут, тухум) нафас билан олинган хавога терига тегиб турувчи (сирпанувчи) анжомларга ннсбатан хам кузатилиши мумкин.

Бош мия ярим шари пустлоги бузилишлари билан келиб чикувчи астма хам маълум. Масалан, «гулли» астма билан хасталанган беморнинг кузи сунъий гулга тушган захотиёк хуруж бошланиши кузатилган.

Айрим холларда у касб билан боглик холда, маълум таъсирлагичлар таъсирида ривожланади — дорихоначиларда (ипекакуона таъсири), жунчиларда (урсол таъсири), ёки аллергенларнинг такроран таъсири туфайли (гуллар) хам пайдо булади.

Бронхиал астма-астма олди холати деб номланадиган патологик жараёнлардан кейин ривожланади. Астма олди холати биринчи булиб 1969 йилда А.Д.Адо ва П.К.Булатовлар томонидан талкин этилган ва унга БА пайдо булишига тахдид килиб турувчи барга патологик холатлар киритилади (уткир ва сурункали бронхитлар, бронхоспазм билан кетувчи уткир пневмония, вазомотор ринит, эшак еми, вазомотор шиш, нейродермит-эозинофилия ва балгамда эозинофиллар ортикча микдорда аникланса). Бу холат нммунологик ва номмунологик патогенетик механизмларга кура ривожланади.

Бундан ташкари БА келиб чикишига хомиладорлик патологияси сабаб булади, хусусан бола тугилиши пайтидаги ота-она ёши ахамият касб этади. Ёши утган ота-оналардан (20-30 ёшда — 77.1 фоиз ва 30-40 ёшда — 22,9 фоиз) тугилган болаларда купипча БА кузатилади. Чала тугилиш билан БА келиб чикишида узаро узвийлик борлиги хам исботланган, астмаси бор оналардан тугилган болаларда респиратор аллергенлар купаяди. Хомиладорлик давридаги она шамоллаш касалликлари, умуртка узгаришлари (айникса Сш-Qv худудида), тугрук пайтида буйин чузлишлари ва бошнинг кучли буриб, тортиб олиш натижасида буйин умурткаларини кийшайиб колиши (вертебробазиляр шохобчаларда ишемия ривожланиши туфайли перинатал давр патологиялари кабилар бронхиал астма ривожланиши учун кулай шароит килиб берадилар. Умуман, БА келиб чикишига куйидаги омиллар мойиилик тугдирадилар: кашандалик, респиратор инфекцияларга тез-тез чалиниб туриш, дорили ва нутритив (овкатдан буладиган) аллергия суньий тарзда болани овкатлантириш, ошкозон ичак тартиботи бузилишлари ва конда Е микдорининг ортиши.

Шуни айтиб утиш зарурки агарда мижозда кучли ифодаланган биологик дефектлар булса хам арзимаган ташки мухит салбий таъсироти БА келтириб чикариши мумкин. Ёки кучсиз биологик дефектлар мавжуд булганда атроф мухитнинг номакбул фаол таъсир килиши окибатида у ривожланади.

Бронхиал астма кариндош-уругларда авлоддан-авлодга «суяк кувувчи» касаллик хисобланади. Бу махсус клинико-эпидемиолого-гинекология текширувлар билан тула уз исботини топган. А антиген системаси билан касаллик уртасида алокадорлик борлиги хам маълум (бу система А,В>С,Д,Дг ирсий бирликлар бирлаштирилган булади). Хусусан, БА ни купинча В8 антигени ва А,В8 гаплотиплари ассоциалланиши, огир кечими эса А11, В15, В18, В28- B41 антигенлари мавжуд булганда кузатилиши хам аникланган.

БА келиб чикишида иммуноглобуминларнинг алохида урни бор. Дисгаммаглобулинемия, Е ва С микдорининг ортиши касаллик мойил яратади.

Шунингдек бронхиал астмани бирламчи профилактикасида тиббий-генетик маслахатнинг ахамияти бекиёсдир.

Юкорида санаб утилган омилларни урганиш асосида БА ни башорат килиш мумкин. Хусусан, бронхиал астма тахдиди аломатлари 9 та гурухга мужассамлаштирилади:

1чи — анамнез буйича аникланган ирсий мойиллик:

3 чи — конституция (гавда тузилиши) хусусиятлари:

4 чи — она касалликлари, хомиладорлик патологияси:

5 чи — болалар касалликлари ва болани усиши хусусиятлари:

6 чи — катталарни касалликлари, маиший ва иш шароити хусусиятлари:

8 чи — астма олди холати аломатлари:

9 чи — ташки мухит номакбул омилари.

1 чи, 2 чи ва 3 чи гурухлар аломатларини булиши бронхиал астмага ирсий мойиллик борлигидан дарак беради: 4 чи гурух эса — хомила ривожланиши даврида биологик дефектлар шаклланганлигига гумон тугдиради: 5 чи ва 6 чи гурухлар – хаёт давомида биологик дефектлар келтириб чикариши мумкин булган номакбул омиллар борлигини ифодалайди: 7 чи — БА га мойиллик мазмунини очиб беради: 8 чи — астма олди холати мавжудлигидан дарак беради ва нихоят, 9 чи — фаол ифодаланган ташки мухит омиллари борлигини курсатади ва улар таъсирида клиник аник ифодаланган бронхиал астма ривожланиши мумкин.

Климатометерологик омилларни роли хам алохида урин тутади. Узбекистон шароитида, Тошкент шахрида бахор ва куз ойларида БА ни кескин купайиши аникланган (У.И.Шодмонов. 1984), Ленинградда апрель ва январь ойларида энг куп ва июлда кам даражада касаллик кузголишлари кузатилган (В.А.Игнатьев ва б.к., 1982).

Охирги йилларда аникланган маълумотлар буйича вирусли инфекция томонидан чакириладиган БА нисбатан купайган: короновируслар, риновируслар, аденовируслар ва герпетик гурухи вируслари Б нинг инфекцион-аллергик шаклини кузговчи асосий омиллардан саналадилар.

БA келиб чикишида простогландинлар хам рол уйнайдилар. Простогландин Б (бронхларда синтезланади) бронходилатация чакиради, простогландин Г-эса бронхоспазм беради (упка тукимасида синтезланади) ва иммунологик жараёнларда фаол катнашадилар.

Бронхиал астма клиникаси комплекс аломатларни маълум кетма-кетликда эволюцияланишга боглик холда турлича ифодаланди. Бронхиал астмада куйидагилар боскичма-боскич юз беради.

б) клиник — аник ифодаланган бронхнал астма-бугилиш хуружи ёки астма холатидан кейин;

в) бронхиал астма шакллари (иммунологик ва ноиммунологик):

г) юкорида зикр этиб утилган клинико-патогенетик вариантлари:

Хар бир боскичда касаллик алохида белгилар билан ифодаланади.

Бронхиал астмани олди холати турлича чузилиб давом этади ва унинг асосида узига хос кам аломат бериб кечувчи инфекцион жараён ётади. Унинг бош аломати-бронхлар сезувчанлигини турли таъсиротларга нисбатан ортиб кетганлигидир. Субъект холати совук хаводан нафас олгандан кейин, гох турли хидлардан кейин ёмонлашади, лекин бронхоспастик синдром хам ривожланиб улгурмаган булади.

Ё эрта ёки кеч булса хам астма олди холати урнига БА келади ва у учта ривожланиш даврини босиб утиш билан ифодаланди. Уларнинг хар бирига махсус куринишлар бериб аломат берувчи хуружсимон бронхостенознинг вужудга келиши хосдир.

Бир хил вазиятларда бош аломат тарзида хуружсимон курук йутал булади ва у Куршман ёзиб колдирганидай ёпишкок, тиник балгам ажралиши билан тухтайди. Балгам бор ёки йуклиги инобат килинган холда «намли» ва «курук» астмалар тафовутланади. Бошка бир вазиятда БА ни бош аломати булиб турли давомийлик билан ифодаланувчи ва балгамли ёки балгамсиз экспиратор тусдаги бугилиш хуружи хисобланади. Кам холларда касалликнинг клиник аломатлари хуружи нафас олишни кийинлашуви даврилари билангина белги беради ва унда бронхостеноз белгилари топилмади. Бунинг сабаби нафас мушаклари фаолиятларидаги дискоордниацилашади, я (бошвоксизлик)дир. Айрим холларда хар бир мижозда узига хос куринувчи ауралар БА хуружидан олдин куриниб утади. Касаллик хуружининг утиб кетиши агарда даволаш тадбирлари килинмаган булса, секин асталик билан содир булади.

Умуман экспиратор хуружсимон бугилиш-фаол бронхостенознинг клиник акси-бронхиал астманинг узига хос аломатидир. Гохида у кон босимининг асимметрияси билан давом этади. Астма хуружи асосан тунда содир булади, чунки айнан шу пайтда маълум физиологик механизмларнинг бузилишлари кучаяди-чалканча вазиятда упка фаолияти сустлашади, бронхиал йуллар тораядилар, улар бушликларига секрет йигилади, корин бушлиги аъзолари томонидан диафрагмага босим кучи ортади. Яна тунда буйрак усти бези фаолияти заифлашади, кортикостероид гормонлари ишлаб чикарилиши, окибатида маълум даражада хуруж кайталаниши учун шароит яратилади.

БА хуружининг давом этиши, ифодаланиши ва частотаси индивидуал тарзда хар хил ифодаланди, лекин шуниси ифодали-ки, улар ёхуд тумовсимон холатдан кейин, ёки экстремал холат туфайли, баъзида эса бирор бир илинжисиз пайдо буладилар ва кучаядилар. БА ни огир куриниши булиб бронхоситматик статус хисобланади. У бронх упка тизимини, бошка аъзо ва организм функционал тартиботларини чукур бузилишлари окибатида ривожланади, аввал самара берувчи даволаш муолажалари уни бартараф килишга ожиз булиб колади. Бу холат бронхлар ва упка паренхимасида инфекцион жараёнларнинг фаоллашуви натижасида вужудга келади.

Айнан курсатилган бузилишларига мос холда БА кечишининг уч даври тафовутланади. БА биринчи даври барча клиник аломатларнинг аввалломбор бронхостенознинг хуружсимон тарзда куриниши билан ифолаланади. Мазкур боскичда. хуружлараро даврда мижозлар узларини деярли соглом деб тасаввур киладилар. Энг ёмони шуки, бу нисбатан кам учрайдипган ва енгил хуружлар шифокорлар томонидан англаниладию, аммо купинча эътибордан четда колдирилади, яъни даволаш тадбирлари амалга оширилмайди: вахоланки муолажалар албатта утказилиши керак.

Читайте также:  Астма у детей операция

БА иккинчи даври хуружларни нафакат тез-тез булиб туриши ва давомийлиги билан, балки хуруждан кейин хам сакланиб турадиган бронх-упка аппарати холатининг узгаришлари билан хам ифодаланиб намоён булади. Бу озгина жисмоний зурикишда хам бугилиш пайдо булиши билан куринади, умумклиник текширувда эса упка эмфиземаси ва упка гипертензияси аломатлари аникланади. Айрим холларда беморлар иш кобилиятлари чегараланади.

БА ривожланишининг учинчи боскичи куплаб аъзолар фаолиятларининг бузилишлари ва иш кобилиятини деярли тула йуколиши билан ифодаланади. Юракда узгаришлар ривожланади: Унг коринча гипертрофияси ва дилатацияси (упка гипертонияси окибатида), кейинрок чап коринча фаолияти бузилишлар авжланади: гемодинамик бузилиш натижасида эса жигар ва буйрак фаолиятларининг узгаришлари аниклана бошланади.

Бронхиал астма симптомларга бой касаллик хисобланади ва анъанавий тарзда кечганда уни ташхислаш кийин эмас. БА устувор аломатларини 27 тага (13 та хуруж пайтида ва 14 та хуружлараро даврда) шартли равишда ажратиш мумкин (жадвалда илова килинган). Энг куп учрайдиган асосий аломатлари – экспиратор бугилиш (96,8 фоиз), бурун битими (60,6 фоиз). туш сохаси буйлаб нохуш хис-сиётлари (57,4 фоиз), ортопноэ (72,4 фоиз), кутичасимон перкутор товуш (77,5 фоиз), хириллашлар (85,1 фоиз) ва б.к.

«Касалликнинг ички тасвири» аломатлари хам БА да узига хос ифодаланган булади ва уни тугри бахолай олиш мукобил фармакотерапия хамда ташхис учун катта ахамият касб этади.

«Касалликнинг ички тасвири» деганда» беморнинг бутун дунёси барча кечинма ва туйгулари, хиссиётлари карама-каршиликлари, рухий зурикиш ва зарбалари йигиндиси» тушунилади. «Касалликнинг ичи тасвири (дунёси)» мижознинг шахс сифатидаги хусусиятларига, хасталик огирлиги, даражаси ва давомийлигига, касаллик авжланиши жараёнига: беморнинг уз касаллиги хакидаги тиббий тасаввурига, ижтимоий омиллар ва б.к.ларга боглик булади (Р.А.Лурия).

Л.Л.Рохлин буйича «касалликнинг ички тасвирини» ифодалаб берувчи асосий манба булиб — мижоз томонидан касаллик хакида уйлаб кайгуриш турлари хизмат килади. Бошка саматик касалликларида булгани каби БА да беморлар-нинг касалликка нисбатан таъсирланишларини саккиз хили ажратилади: астенодепрессив, ипохондрик, истерик, истсриопохондрик, фобик. психастеник, эйфорик-анозогнозик ва хасталикни эътироф, килмаслик (Л.Л.Рохлин: З.Т.Костюнина: В.В.Ковалев).

Мазкур синдромлар ута хос клиник белгилар билан куриниш бералар. Хусусан. астенодепрессив турдаги таъсирланиш кайфиятни тушиб кетиши. касаллик хакида бидъатли ёмон фикрларга бориш. касаллик окибати албатта фожиага таркалиши хакида yйra толиб юриш кабилар билан ифодаланди. Мижозлар ута тушкунликка тушиб коладилар, хаёл сурадиган, камгап ва чигал фикрлар билан юрадиган кишиларга айланиб коладилар. Купчилик беморларда суицидал гоялар пайдо булади, лекин уларни амалга оширишга ошикиш кузатилмайди. Уйку бузилади, болалардан ва жамоадан ажралиб колиш вахимаси пайдо булади.

Истероипохондрик таъсирланишга мойиллик булган беморлар эса уз касалликларининг аломатларини аник ва рангли килиб тасвирлаб берадилар. Узларига алохида эътибор килишларини талаб киладилар, улар хасталикларини бошкаларникига асло ухшаш эмаслигини уктиришга интиладилар:

Уларга шифокорлар нотугри ташхис куйиб, нотугри даволаш муолажалари утказилаётгандек туюлаверади ва шунинг учун хам куплаб мутахасиссларга мурожаат киладилар, тартибсиз даволанадилар, купинча узини-узи даволашга уринадилар ва улар бошка хаётий мухим кизикишларини иши. оиласи ва б.к.ларни батамом унитиб куядилар. Улар учун «касаликка берилиб кетиш», касалликка ута енгил берилиш кабилар хосдир. Бу турлади кечинмалар ёшларда, ота-она томонидан ортикча эътибор булганда ва БА огир кечганда кузатилади.

Ипохондрик хилдаги кечинмалар кайфиятнинг тушиб кетиши. керагидан ортикча даражада уз холатига эътибор килиш, холати даражасига огирлаштириб бахо беришга мойиллик булиши, имкоятларни куплиги ва сенестопатиялар билан ифодаланадилар. Улар узларига янгидан-янги симптомларни «кашф киладилар» гуёки улар рак ёкн сил касаллигпга гирифтор булганлар, «упка нафас ололмайдиган даражада шишиб кетган». Бу тоифа беморларни даволаш кийин масала. Бу тури купрок психастеникларда ва тутканоксимон аломатлари мавжуд беморларда кузатилади.

Бронхиал астмада фобик таъсирланишлар хам куп учраб туради. Бунда беморни куркув восвосаси кувлайди, доимо вахима босади: мижоз доимо йиглайди, безовталанади ва вас-васага тушиб колади. Бу хил кечинмалар астма хуружи даврида кучаяди, умумий холатнинг яхшиланиб бориши билан утиб кетади.

Беморларда анозогнозик таъсирланиш булганда, касаллик даражаси бемор томонидан номувофик (паст) бахоланади, беморлар узок муддат давомида ёрдамга мурожат килмайдилар, дори кабул килишдан бош тортадилар, муайян даволанмайдилар. Бундай тарзда узини тутиш интелекти паст беморларда, кучли интоксикацияда ва бош мия гипоксемиясида кузатилади.

Бундан ташкари БА да апатик таъсирланишлар (реакциялар) хам учрайди (И.П.Замотаев, В.Е.Рожнов, А.Султанова, 1983). Бунда беморлар ва текширувларга унамайдилар, уйкусизлик булади. Бундай холатлар купинча глюкокортикоидли гормонлар берилгандан кейин кузатилади.

Сабаби, беморда гормон берила бошландими «тамом, иложсиз холат ва энди касалликни умуман даволаб булмайди» — деган номакбул ва салбий фикрни тугилиб келганлигидир.

Бронхиал астма мавзусида асосий уринишлардан бири килиб астматик холат белгиланиши лозим, чунки унинг аломатлари БА дан фаркли уларок бир мунча узига хос ифодаланиб куриниш беради ва иккинчидан, долзарб масала булиб хисобланади.

Замонавий концепцияларга кура унинг асосида бронхиал шажараларда жойлашган бетоадренергик рецепторлар фаолияти бузилиши туфайли келиб чикадиган уткир нафас етишмовчилиги синдроми ётади.

Астматик холат БА нинг хавфли асорати булиб, унинг частотаси 5-23,4 фоизни ташкил килади, 1,23-16 фоиз холларда улимга олиб келади.

Маълум булдики, астматик холатнинг охирги йилларда тобора купайиб бораётганлигини асосий сабаби БА кенг таркалганлиги ва унинг огир турларини йилдан-йил сари куп учраб турганлиги экан. Бу албатта турли омиллар (дори-дармонларнинг кенг кулланиши, кимёвий препаратларни куплаб ишлаб чикарилиши, кишлок хужалигини химизациялаш ва х.к.лар, окибатида ахолини аллергизация даражасини ортиши) туфайли атроф мухитни ифлосланиши билан хам бевосита богликдир.

Астматик холатни келтириб чикарувчи сабаблар жумласига симпатомиметикларни меъёрдан ортикча бериш, антигистгминоларии седатив ва бошка дори-дармонлар микдорини ошириб юбориш, глюкокортикоид гармонлар билан номувофик даволаш, анафилактик шок ва бошка шу кабилар кирадилар.

Унинг асосий патогенетик механизмларини куйидагича ифодалаш мумкин: эронхлар бетоадренергик рецепторларини тула блокадаси бронхоспазм-эронхлар шиллик каватлари гиперсекрецияси ва шиши (димланиши яллиглачишли ва аллергик табиатга эга булган) кичик ва урта калибрли бронхларнинг экспиратор коллапси-гиперкапния-гипоксия-тукималар дегитратацияси-полицетемия ва уткир упка-юрак синдроми.

Алохида уринни унинг ривожланишида простогландинлар алмашинуви вa иммун тизимининг бузилишлари эгаллайди. Умуман, хар кандай огир бугилиш хуружи астматик холатга утиши мумкин.

Академик А.Г.Чучалин буйича астматик холатни икки шокли тафовутланади: анафилактик ва аллергометаболик. Биринчиси камрок кузатилади ва пиразолон хосилалари, сульфаниламидлар, антибиотиклар ва бошка турдаги дори-дармонлар кабул килингандан кейин пайдо булади.

С.Ч.Бабичев ва б.к. эса унинг уч турини ажратишни таклиф этганлар: бронхоспазм етакчи синдром булиши билан ифодаланувчи астматик холат, бронхосекретор жараёнларни устуворлиги ва бронхларни кисман обструкцияси ривожланиши билан кечувчи тури ва тоталь упка обструкцияси билан ифодаланувчи тури.

Унга бахо беришда куйидаги клиник аломатларга эътибор берилади:

I. Ксантин хосилалари ва симпатомиметикларнинг бронходилатация

килиб таъсир- курсата олиш даражаси (самаралиги ва самарасизлиги).

2. Самарсиз йутал шаклланиши;

. Уткир нафас етишмовчилигини авжланиб бориши тезлиги.

Артериал кондаги газлар мутаносиблиги ва кислота-ишкор холати узгаришлари ташхисий ахамият касб этади.

Астматик холатни верификация (ойдинлаштириб олиш) килиш учун 0,1%-ли адреналин эритмаси 0,3-0,5 мг дан хар 20 дакикада тери остига 3 марта киритилади (1:1000) мутаносибликда эритилгани) ёки адреналин 0.3 мл дан хар 30-60 дакикада тери остига (икки марта) берилади (Н.В.Путов. 1980). Бу максадда эуфиллинни 2.4%-ли эритмасидан хам фойдаланиш мумкин. Бунинг учун 2.4%-ли эуфиллин эритмаси 10 мл дан хар 30 дакикада (икки марта) вена ичига киритилади. Огирлик даражасига кура астматик холатни 3 боскичи ажратилади.

1. БОСКИЧ — нисбий компенсациялашган боскич. Бугилиш хуружи

узок муддат давомида тухтамай давом этади (6 соатдан куп) симпатомиметик ва бошка бронходилататорлар ёрдам бермайди. Беморларни хуши жойида булади, рухий бузилишлар йук. Кучсиз ифодаланган тахипноэ ва окимтир цианоз, кузатилиб кам холларда куп терлаш булади. Упка экскурсияси чегараланган, перкуссияда-кутичасимон охангли товуш, аускультацияда-упка барча майдонлари буйлаб эшитиладиган везикуляр нафас, чикариш чузилган. ёйилган курук дискантли хириллашлар. Купинча юрак сохасида огрик сезилади ва у юрак гликозидларига кам бериладиган тахиаритмия (100-120 та бир дакикасига) билан хамда кон босимини кутарилиши билан давом этади.

Вена ичига эуфиллин юборилгандан сунг бош огриги, бош айланаши, кунгил айниш ва кайд килиш кузатилади. Унг коринча етишмовчилиги нимтик ифодаланади.

Бу боскичда яна шу ифодалики, вентиляцион бузилишлар булмайди, кучсиз ифодаланган артериал гипоксемия (Р..О: 60-70 мм.сим.уст), норма ёки гипокапния (РаСО2 нормада 35-45 мм.сим.уст га тенг булади) ёки РаСО2 гипервентиляция натижасида 35 мм.сим.уст. дан камаяди.

2. БОСКИЧ — декомпенсаиия ёки «соков» упка боскичи. Умумий ах-

воли огир даражада. Рухиятнинг кучли бузилиши, психомотр кузгалишлар, галлюцимацияларда (депрессия, апатиялар билан алмашиб туради) бу давр учун хосдир. Беморлар елка худудини котириб турган холда мажбурият вазиятни эгаллаб туришга уринадилар, кукрак кафаси нафас чикариш боскичида туриб колади, ёрдамчи мушаклар нафас олишда катнашадилар. Цианоз шиддали тусда ифодаланган. Шовкинли, хуштаксимон нафас билан аускультатив феноменлар аннкланиши орасида номутаносиблик топилиши айникса мухим ташхисий калит хисобланади (упкада хириллашлар деярли топилмайди, нафас шовкинлари сусайган, упка айрим худудларида эса умуман эшитилмайди — вахоланки, хуштаксимон дагал нафас тасофада мезилади). Кичик пульс, тахикардия (дакикада то 140 тагача) купчилик холларда парадоксал пульс аритмия ва гипотония хам аникланилади. Бу боскичда бронобструктив синдром ва вентилацион бузилишлар жадаллашадилар, гипоксемия (РаСЬ 50-60 мм сим.уст.) ва гиперкапния (Р„. ССЬ 50-70 мм.сим.уст. ва унданюкорига) кучаядилар.

3. БОСКИЧ — гипоксик ёки гиперкапник кома боскичи. Умумий ахвол

ута огир даражада булиб, клиник манзарасида асабий-рухий бузилишлар устуворлик килади, эс-хуши йуколади ва хуш огишидан олдин чангак (акашак) булишлар кузатилиши мумкин. Ёйилиб ифодаланувчи диффузцианоз, терлаш, сулак окиш, тухтаб-тухтаб нафас олиш, нафас олиш юзаки ва аритмик тусда булади, гипотония , коллапс ва ипсимон нозик пульс кабилар аникланади.

Гипоксемия ( Ра 02 — 40-50 мм.сим уст. Ва юкори) ва гиперкапния (Ра CO2 80 -90 мм. сим. уст ва юкори ) хамда вентиляцион бузилишлар шиддатли тус оладилар.

Юкоридагилардан ташкари асматик статус гиповолемия (кам холларда гиперволемия ва гипертанатриемия-Доп. 1984) билан гематрокрит курсаткичлари ва кон зардоби оксиллари концентрациясини ортиб кетиши билан хам давом этади ёки намоён булади, аввал метаболик алколоз ва сунгра эса, асматик статус даражаси ортиб бориши билан метаболик ацидоз ривожланади. Бронхиал астма ва хомиладорлик муносабатларига оид маълумотлар охирги йилларда купайиб бораётганлигини такрорлаб утиш лозим. Бу борада айникса Узбекистонда ССВ томонидан ишлаб чикишган ва тавсия этилгани тавсияномалар энг охирги тиб илми ютукларини узида мужассамлаштирганлиги билан илмий-амалий ахамият касб этишни алохида кайд этиб утиш керак.

Маълум булдики хомиладорлик даври 48% холларда астма хужайрани кайталанишига сабаб булади ва уткир вирусли инфекция, учогли инфекциялар ва совкатиш кабилар мойиллик яратиши окибатида хуруж килади. БА ни кайталанишини 84,6% ни хомиладорликни биринчи ярмига тугри келадиган 64,8% холларда обструктив турлар ифодаланаувчи ташки нафас фаолиятини бузилиши кузатилади. БА урта огир ва огир кечганда хомиладорлик пайтида тула ремиссия булмайди, ремиссия боскичда хам бирон обструктив синдром аломатлари хуруж килиши давом этади (Л.Л.Молчанова ва б.к. 1996). Кучли гипоксия ва микроциркуляция тизимидаги салбий узгаришларни структурали давом этиши сабабли 14,4% хаста хомиладор аёлларда хомилани зудлик олиб ташлаш хавфини тахдид килувчи БА хуружи ривожланади, огир даражаси эса бундай холат 100,0 фоиз кузатилади.

Огир кечувчи гестоз урта даражада (26,7%) ва огир даражада утувчи БА билан огриган хомиладорлардан 20 фоиз албатта ривожланади. Бундан ташкари БА 29,5% холларда хомила гипоксиясига сабаб булади. 19,2% эса бола ташлашга олиб келади. Бундан ташкари 40% чакалоклар асфиксия холатидан дунёга келадилар. Тугрукдан кейинги даврда 14.7% аёлда БА кайталанади ва аёл жинсий аъзолари тартиботидан йиринг сепсислиги касалликларига чалиниш хавфи ортади. БА билан хаста аёллардан тугилган чакалокларда экссудатив диатез (27,3 фоизгача) ва уткир респиратор вирусли инфекцияларга чалиниши хавфи юкори булади (16,9 фоизгача).

Юкоридагилардан келиб чиккаи холда куйидагилар тавсия этилади: Хомиладор аёлларда уз вактида БА хавфли омилларни бартараф килиш йули билан касаллик кузголишини олдини олиб туриш лозим: юкори нафас йуллари сурункали инфекцияси учокларини эрта аниклаш ва фаол санация килиш даркор: уткир вирусли инфекциялардан мухофаза килиш ёки вактида даволаш тадбирларини куриш:

БА билан хасталанган аёлларни II чи хавф гурухига (енгил ва уртача огир тури), айрим холларда (тугма нуксон булиши, доимий астматик холат, огир даражили БА) эca III гурухга киритиб хафтааро курув назорати урнатилади, кечки гестоз ва бошка инфекцияларни превентив даволаш тадбирларини куриш. Хомилани тухталиш ёки давом этиш масаласи биринчи 10-12 хафталардаёк хал килиниши лозим.

Агарда хомила усишига рухсат берилса (пульмонолог ва акушер-гинекологлар консилиуми бу масалани хал килади) тугрукгача булган даврда бемор хомиладор аёл хомиладорлар патологияси (экстрагенител касалликлар булими) булимига албатта уч маротаба ётказилиши лозим.

1-чи ТРИМЕСТРДА — мукаммал текширувдаи утказиш учун ва ташки нафас фаолияти холатини анилаш максадида: албатта хомиладорликни давом эттириш ёки этирмаслик масаласи хал килиб олинади:

2-чи ТРИМЕСТРДА — максад: динамикада аёлни кайта текшириб урганиш ва БА ни пульмонолог (УАШ терапевт) маслахатларига таяниб даволаш:

Хомиладорлнкни 32-38 чи хафталарида-касаллик хавф даражаснни яна бир бор мушохида килинади, хомила холат урганилади ва мукобил тугдириб олмш йули танланади:

Плацентар етишмовчилик профилактик максадда даволанади: Тугрукни табий йуллар оркали утказилади. Агарда нафас ва упка-юрак етишмовчилиги мавжуд булса ёки шиддатли ифодалана бошланса кесарча кесиш операцияси ёрдамида тугрук жараёни утказилиши керак:

Чилла даврида, тугрукдан кейинок профилактик антибактериал терапия утказилиши даркор ёки кечарга операциясидан кейин (жинсий аъзолар йирингли сепсис касалликларини олдини олиш максадида):

Уртача огир ва огир даражали БА да, айникса бронхообструктив синдром ёки вентиляцион етишмовчилик аломатлари мавжуд булса хомиладорлик учун мутлок моънелик деб бахоланиши керак ва хомила олиб ташланиши лозим. БА енгил шаклларида хам (ннсбий монелик) хомиладор аёл ёши 30 дан ошган булса ва оилада фарзанди булса (асоратланмай кечаётган булса хам) хомилани тухтатиш тадбирлари белгиланишини максадга мувофик деб билинади.

Демак, БА хомиладор аёл ва хомила учун катта хавф тугдириб кечади. хомиладорларда нисбатан огир утади ва куп холларда хавфли асоратлар келтириб чикаради. Юкоридаги тавсияларга амал килинмаса касаллик хомиладор аёл хаётини фожиа билан тугашига олиб келади.

Атопик БА симптоматологияси хам бор катор хусусиятларга эга булади. Хусусан, бронхиал астманинг асосий симптомлари куйидагилардан иборат булади: бурун битиши, аксириш, ринорея ва хуружсимон йутал тутиш. Йутал уртача 2 ойдан то 8 ойгача давом этиб, айникса усимликлар гуллашлари даврида кузатилади. Нафасни огирлашиши, «шовкинли нафас» кабилар нисбатан кейинрок пайдо булади. Маиший аллергияларда бронхоспазм симптомлари тонда, яъни аллергенлар билан дуч келинганда кучаядилар. Бундан ташкари шуни унутмаслик керакки маиший предастманинг барча аломатлари бемор врач хузурига келганда йуколиб кетади (аллергендан элиминацияланиш туфайли) ва бу ташхисий кийинчиликларга олиб келади, натижада бронхиал астма хуружини бартараф килиш учун утказиладиган профилактикани уз вактида бажариш имкониятини берувчи вакт омили бой берилади. Чанг-губорлар билан таъсирланиш натижасида юз берадиган астма учун юкоридаги симптомларни маълум фаслда булиши (иссик келиши-билан-мартдан то ноябргача) ва уни купинча риноконъюнктивал синдромлар билан кушилиб куриниши хосдир.

Читайте также:  Аппарат при лечении бронхиальной астмы

БА да 16,3 фоиздан то 18,3 фоизгача (В.Г.Деянега, С.А.Харитонов) беттолепсия синдроми учрайди.

Бетполепсия-йутал хуружи авжида таъзида тиришиш билан асоратланиб ифодаланувчи хушни бузилишидир. Унинг acocий сабаби булиб транзитор тарзда бош мияда кон айланишининг бузилишлари хисобланади.

Диагноз куйиш-шифокор фаолиятидаги мухим боскич хисобланади. Амалиёт учун вирусологик диагноз куйиш маълум даражада мухум нарсадир, айрим холларда хаттоки бактериологик диагноз куйиш хам анча мушкул иш хисобла-нади. Аммо бу УАШ мазкур йуналишда фаолият курсатиш зарурияти йук деганм эмас. Диагноз куйиш услуби, авволомбор, нозологик, иккинчидан этиологик (имкониятдан келиб чиккан холда) принципдан келиб чиккап булиб, учиичидап-у БА патогенези хусусиятларини узида акс этирган булишлиги керак.

Анъанавий тарзда кечиш билан ифодаланувчи бронхиал астмага диагноз куйиш унчалик кийин эмас. Касалликни уткир бошланиши бирон бир аллерген билан дуч келганда астма хуружини тез ва шиддатли бошланиши бронхолитик-ларни тезда ижобий натижа бериши, такроран аплерген таъсир килганда хуружни кайталаниши кабилар. БА диагнозига хеч кандай шубха колдирмайди. Шy билан бирга, амалиётда бронхиал астмани куйидаги касалликларда тафовутлаш зарурияти уз-узидан врач учун устувор вазифа булиб колади: сурункали обструктив бронхитдан, сурункали ёки уткир пневмонияда буладиган брохоспастик синдромдан, бронхоспастик синдром билан куриниш бериб кечувчи катор касалликлар — юрак астмаси, упка, бронхлар ва трахея ус.ма хасталикларн, трахо-обронхиал дискинезия, упканинг бирламчи эмфиземаси, упка сили ва истерия кабилардан.

Бунинг учун аллерголик анамнез маълумотларини, аллергиянинг бошка куринишларини, ирсиятни, ишора килиб утилган илгариги хуружларини, хуружни у ёки бу аллерген таъсирига берилувчанлигини, тулик ремиссиялар булиш-булмаслигини, ташки нафас фаолияти курсатгичларини ва иммуноаллерголик текширув натижаларини бекаму куст этиб бера олиш керак ва тахлил килиш лозим. Чунончи, сурункали бронхитларда (катта бронхлар касалланганда) даставвал бугилиш кузатилмайди ва устувор шикоят булиб кийинлик билан ажралувчи балгам хиобланади: упка узгаришлар булмайди ёхуд дагал нафас билан бир вактда курук хириллашлар эшитилиши мумкин, ташки нафас фаолиятига боглик кучли вентиляцион бузилишлар кузатилмайди. Агарда бронхит майда ёки урта даражали бронхларни хасталаш билан кечаётган булса, устувор шикоят булиб жисмоний зурикишдан кейин кучайиб борувчи бугилиш хисобланади. Бугилиш одатда тунлари булади, чалканча вазиятда кучаяди: купинча бугилиш хуружсимон тарзда булади ва кучли йутал билан давом этади. БА дан фаркли уларок бугилиш хуружи, уйкуда тупланиб колган бронхиал секрет билан нафас йулларини китикланиши натижасида вужудга келади. БА учун аллерген таъсиридан кейин келиб чикадиган ва тулик ремиссия даври билан алмашиниб давом киладиган анъанавий бугилиш хуружи характерлидир. Хуруж, одатдагидай уткир бошланади, тусатдан пайдо булади, чузилувчан шилликли балгамни ажралиши билан ифодаланиб турувчи йутал келиши билан якунланади. Обструктив бронхитда бугилиш кучли хуружсимон йутал билан бир иактда пайдо булади ва шиллик-йиршшш балгам ажралганидан кейин тухтайди, касаллик ремиссияси нотулик булали (муфассил маълумотлар жадвалда илова килинган).

Ташхис куйишда мухим уринни ташки нафас фаолиятини текшириш эгаллайди. Бу усул обструтив

источник

Хасанова Малохат Уткировна. Бронхоспастик синдроми деганда сурункали упка обструктив касалликлари ва бронхиал астма тушунилинади. — презентация

Презентация была опубликована 3 года назад пользователемОксана Мережковская

Презентация на тему: » Хасанова Малохат Уткировна. Бронхоспастик синдроми деганда сурункали упка обструктив касалликлари ва бронхиал астма тушунилинади.» — Транскрипт:

1 Хасанова Малохат Уткировна

2 Бронхоспастик синдроми деганда сурункали упка обструктив касалликлари ва бронхиал астма тушунилинади.

3 Хасанова Малохат Уткировна Таркалиши Охирги маълумотларга караганда бронхиал астманинг ахоли уртаси- да учраш фоизи % ни ташкил килиб, хозирги кунда купайиб бормокда.

4 Хасанова Малохат Уткировна Грек тилидан таржима килиниб asthma — кийинлашган нафас деган маънони билдиради. Бу нафас йулларининг сурункали яллигланиш касаллиги

5 Хасанова Малохат Уткировна Хавфли омиллар Атопия Ирсият Жисмоний зурикиш Респиратор тракт инфекцияси, жумладан ринитлар, синуситлар Гастро-эзофагеал рефлюкс ва аспирация Об-хаво узгариши (климат таъсири) Стресс

6 Хасанова Малохат Уткировна Вариантлари 1. Жисмоний зурикишдаги астма 2. Аспиринли (астматик триада) астма 3. Дори воситалари таъсири натижасида келиб чикадиган астма 4. Кардиал астма 5. Касбий астма 6. Астматик бронхит

7 Хасанова Малохат Уткировна Клиникаси Хансираш Курук хириллашлар Узок давом этувчи йутал Кукрак кафасида кисилиш хис этиш

8 Хасанова Малохат Уткировна Хансираш 1. Купинча эрталабки ёки тунги вактларда (эрталаб соат 4 лар атрофида) 2. Жисмоний зурикишдан кейинги (асосан совук хавода) 3. Юкори нафас йулларининг инфекцион касалликлари фонида 4. Аллергенлар билан контактда, чанг, уй клещи.

9 Хасанова Малохат Уткировна Курук хириллашлар Хансираш билан биргаликда Масофадан эшитилади «жужулловчи» характердаги нафас

10 Хасанова Малохат Уткировна Узок давом этувчи йутал 1. Эрталаб ва кеч тунда 2. Кузгатувчи омиллар таъсирида 3. Тахминан доимий йуталадиган касал- ларнинг 3/1 кисмида бронхиал астма охирги боскичларида аникланади. 4. Йутал курук булганлиги билан, купин- ча шилликли балгам ажралади.

11 Хасанова Малохат Уткировна Ташхисот Упка аускультацияси Нафас чикариш тезлигини улчаш Спирометрия Жисмоний зурикиш синамаси Лаборатор текширишлар Рентгенологик текширишлар Прик-тестлар(тесты уколом) Провокацион тест аллерген билан

12 Хасанова Малохат Уткировна Курик Беморнинг умумий куриниши – ортопноэ? Тери ранги – цианоз? Бемор гапни ва сузни охиригача айтиб биладими? Упка аускультацияси – хириллашлар борми? Нафас тезлиги – тахипноэ борми? Юрак кискаришлар сони –тахикардия борми?

13 Хасанова Малохат Уткировна Упка аускультацияси Нафас чикаришнинг охирида курук хириллашлар деярли доимо булиши обструктив касаллик белгилари булиб хисобланади. Бронхиал астманинг енгил даражасида аускультатив белгилари деярли мейорида булади.

14 Хасанова Малохат Уткировна Нафас чикариш тезлигини улчаш (НЧТ) Бронхиал астманинг енгил даража- сидаги симптомсиз даврда натижа- лар одатда узгармайди. Бронхолитиклар берилгандан кей- инги натижалар бошлангич нати- жаларга нисбатан 15% яхшиланса, демак бу узгариш бор деб хисоб- ланади.

15 Хасанова Малохат Уткировна

16 Жисмоний зурикиш синамаси Бу текшириш усули асосан брон- хиал астма билан касалланган ёш- ларда качон-ки юрак кон томир- ларининг зарарланишига шубха бул- маганда утказилади. Зурикишдан ке- йин 3-5 дакика утгандан кейин ху- руж бошланиб, дакикадан ке- йин чуккига чикади ва 1 соатдан кейин утиб кетади.

17 Хасанова Малохат Уткировна Жисмоний зурикиш синамаси Совук хавода кучада югуриш бронхо- спазм ривожланишига сабаб булади. 1. НЧТ улчангандан кейин бемор 10 дак. Кучади югуради. 2. Упка аускультацияси ва НЧТ улчаш жис- моний зурикишдан сунг дарров уткази- лади ва дакикадан кейин. 3. НЧТ курсаткичининг 15 % га пасайиши маълумотли хисобланади.

18 Хасанова Малохат Уткировна Лаборатор текширишлар Периферик кондаги ва балгамдаги эозинофиллар сони ошиши мумкин, лекин карияларда шу каби уз- гаришлар булмаслиги хам мумкин. Балгамни текшириш

19 Хасанова Малохат Уткировна Рентгенологик текширишлар Утказилади: киёсий ташхисот учун (пневмония, юрак кон — томир етишмовчилиги, усма, СУОК) 1. Одатда бронхиал астмада узгаришлар кузатилмайди. 2. Махсус курсатмалар булмаса динами- када рентген текширишларнинг хо- жати йук.

20 Хасанова Малохат Уткировна Бурун атрофи бушликлари рентген ёки УЗИ текширишлари Узок давом этувчи йуталнинг сабаби синусит булиши мумкин. Бронхиал астма билан касаллан- ганларда купинча синусит ва бурун шиллик кавати бушликларида полипозли усишлар кузатилади.

21 Хасанова Малохат Уткировна Уткир астма

22 Хасанова Малохат Уткировна Даволаш Сальбутамол 5 мг небулайзерда (ёки тербуталин 10 мг) дакикадан сунг самарадорлигини бахолаш керак. Агар НЧТ нормадан 50-75% булса: Преднизолон мг ичишга ва одатдагидай даволаш. Симптомлар мониторинги — кайта курув 48 соатдан кейин. Ахволи ёмонлашса дархол стацио-нарга юбориш керак.

23 Хасанова Малохат Уткировна Катталарда яккол уткир астма Сузни охиригача айтиб билмаслик Пульс мин/110 куп Нафас олиш сони мин/25 куп Пикфлуометрия кам/тенг 50% нор- мадан ёки юкори

24 Хасанова Малохат Уткировна Даволаш Кислород 40-60% Сальбутамол 5 мг небулайзерда (ёки тербу-талин 10 мг Преднизолон мг ичишга ёки в/и гидро-кортизон 200мг Через дак. самарадорлигини бахоланг. Агар бирорта белги сакланса сальбутамолни небулайзерда кайталаш ва 500 мкг ипра-тропиум берилади. Агар ахволи яхшиланса ва НЧТ нормадан 50% ошса – одатдагидай давони давом этиш керак. Симптомлар мониторинги. 24 соатдан кейин кайта куриш. Даволаш режасини узгартиринг.

25 Хасанова Малохат Уткировна Бемор хаётига хавф тугдирувчи хуруж белгилари: 1. немое легкое 2. Цианоз 3. Брадикардия 4. Озгинлик, эс-хушнинг бузилиши ёки йуколиши 5. Пикфлуометрия нормадан 33% кам/тенг ёки паст.

26 Хасанова Малохат Уткировна Даволаш Преднизолон мг ичишга ёки в\и гидрокортизон 200мг «тез ёрдам» машинасида небу- лайзерда кислород берилади. Небулайзерда – бета — 2агонисты ипратропиум билан ёки т\о саль- бутамол (тербуталин) Ёки 250 мг в\и аминофиллина

27 Хасанова Малохат Уткировна Астматик статус Немое легкое Цианоз Брадикардия ёки яккол холсизлик Пикфлуометрия 33% паст.

28 Хасанова Малохат Уткировна Сурункали астма

29 Хасанова Малохат Уткировна Кадамба-кадам даволаш усули. Керак булганда орал преднизо- лонни кадамларнинг барчасида хам куллаш мумкин. Даволаш

30 Хасанова Малохат Уткировна 1-кадам Талабга мувофик бронходилятатор- ларни куллаш Киска таъсиркилувчи В2-стимуля- торларни (суткасига 1 мартаба) инга- ляцион усулда куллаш Сальбутамол (вентолин) 5 мг ёки тербуталин 10 мг 1-2 нафас олиш

31 Хасанова Малохат Уткировна 2-кадам –Шаг-1 Талабга мувофик киска таъсиркилувчи В2-стимуляторларни куллаш Ингаляцион кортикостероидларнинг ст- андарт дозаларини регуляр кабул килиш: будесонид ёки бекламетазон ёки регулярно — кромолин (интал) или недокромил Агар даво самаралик булмаса кромолин ёки недокромилни ингаляцион стероид- ларнинг стандарт дозаларига алмашти- риш керак.

32 Хасанова Малохат Уткировна 3-кадам Талабга мувофик киска таъсирки- лувчи В2-стимуляторларни куллаш Ингаляцион кортикостероидларнинг стандарт дозаларини регуляр кабул килиш плюс узок давом ингаляцион В2 стимуляторларни (сальмотерол 50мкг*2р/сут ёки формотерол 12мкг *2р/сут) регуляр кабул килиш

33 Хасанова Малохат Уткировна 4-кадам Талабга мувофик киска таъсиркилувчи В2-стимуляторларни куллаш плюс куйидаги воситалардан бирта ёки бир нечтасини кулланг: Узок таъсир килувчи ингаляцион В2 стим- уляторларини Теофиллин ичишга Ипратропиум бромид ингаляцион шаклида Ингаляцион стероидларни юкори дозала- ри Кромолин ёки недокромил

34 Хасанова Малохат Уткировна 5-кадам Талабга мувофик киска таъсиркилувчи В2-стимуляторларни куллаш Преднизолон таблеткасини регуляр кабул килиш Ингаляцион стероидларни давом этиш, глюкокортикостероидларни дозасини керакли холатларда ошириш.

35 Хасанова Малохат Уткировна Кадамлар Л+П2/П3 Л+П2 Л+П1/П2 Л+П Л интал интал ипратропиум 2- кадам 1- кадам 3- кадам 4- кадам 5- кадам Л- сальбутамол П- станд.дозы ГКС П1- сальмотерол П2-высокие дозы ГКС П3- преднизолон в таблетках

36 Хасанова Малохат Уткировна Дозаларни камайтириш Хар 3-6 ойда даво кайта куриб чикилади, агар даво натижаси ижобий булса, дозани камайтириш керак. Агар даво кадамдан бошланган булса (ёки ГКС таблеткаларидан ташкил топган булса) дозаларни киска интер- валда камайтириш керак. Бошка касалларда эса стабил холат ойни талаб килади. Дозаларни секин камайтириш керак.

37 Хасанова Малохат Уткировна Сурункали упка обструктив касалликлари (СУОК) СУОК – бу холат сурункали обструктив бронхит ва эмфизема натижасида нафас олиш йулларини прогрессир- ловчи кайтмас обструкцияси; балгам ажралувчи йутал ва хансираш йилига 3 ойдан кам булмаслиги, 2 йил ва ундан куп муддат давомида кузатилиши билан характерланади.

38 Хасанова Малохат Уткировна Бронхлар обструкцияси бронхиал гиперреактив жараёни билан бир- галикда кечиши ва кисман кайтар булиши мумкин. Одатда СУОК упка гипертензияси ва сурункали упка- юрак билан асоратланади. Сурункали упка обструктив касалликлари (СУОК)

39 Хасанова Малохат Уткировна Асосий хавфли омиллар Тамаки тутини. Хавонинг чанг, автомобил газлари, чикиндилар билан ифлосланиши. Ёшлик даврида нафас йуллари- нинг инфекцияси.

40 Хасанова Малохат Уткировна СУОК таснифи 0-боскич: Сурункали нообструктив бронхит — сурункали йутал ва балгам ажралиши хос. Лекин упка функцияси узгаришсиз. 1-боскич: Енгил кечиши – балгамли йутал, хансираш йук ёки баъзан. Жисмоний фаоллик узгаришсиз. НЧТ 80 % дан куп.

41 Хасанова Малохат Уткировна 2-боскич: Урта огир кечиши – балгамли йутал, хансираш йук ёки баъзан. Жисмоний фаоллик узгаришсиз. НЧТ 80 % дан кам. 3-боскич: Огир кечиши – йутал ва курук хириллашлар доимо, кам булган жис- монимй зурикишдаги хансираш. Нафас ва юрак етишмовчилиги белгилар хос. НЧТ 30% дан кам.

42 Хасанова Малохат Уткировна Даволаш принциплари СУОК – узок давом этувчи, купинча умум хаётий давомида буладиган жараён булиб, базис терапия брон- холитиклар ва кузишни даволаш. Даво купинча стационар шароитида утказилади.

43 Хасанова Малохат Уткировна Дори воситалари билан даволаш Стабил СУОК : Бронхолитиклар доимо ишлатилади. Енгил даражасида — ипратропиум бро- мид 2-4 ингаляция регуляр. Суткалик доза мкг. Урта огир даражасида — ипратропиум бромид регуляр суткалик дозаси мкг + β2-агонистлар (сальбутамол) талабга мувофик.

44 Хасанова Малохат Уткировна Огир даражасида — ипратропиум бромид регуляр суткалик дозаси мкг + узок давом этувчи теофиллинлар суткалик дозаси мг + керак булса β2- агонистлар (сальбутамол).

45 Хасанова Малохат Уткировна Муколитиклар (балгам кучирув- чилар) (амброксол табл. 30мг 2 махал суткада, сиропда ёки ингаляция) узок давомий курслар билан кулланилади (2-3 ойгача).

46 Хасанова Малохат Уткировна Ингаляцион кортикостероидлар (бек- ламетазон дипропионат мкг/сут) СУОК нинг огир кечишида узок вакт кулланилади ва таблетка шаклида синама натижаси самарали булса куллашни давом этамиз (преднизолон 30 мг 8-10 кун давомида).

47 Хасанова Малохат Уткировна СУОК кузиш даври давоси Бронхолитиклар : кабул килинаёт- ган дозани ошириш ёки бошка гурух бронхолитик препаратларини ку- шиш. Глюкокортикостероидлар : агар НЧТ мейоридан 50% паст булса, 30 мг преднизолон 7-8 кун давомида ишлатилади.

48 Хасанова Малохат Уткировна Антибактериал препаратлар брон- хиал дарахтида (йирингли балгам, микдорининг ошиши, хансирашни кучайиши, иситма ва интоксикация симптомларининг бошка белгилари пайдо булиши) бактериал яллигланиш белгилари булса тавсия килинади. Антибактериал даво 7-10 кун давомида утказилади.

49 Хасанова Малохат Уткировна Амоксициллин 1г 4 махал суткасига ёки Эритромицин 0,5г 4 махал суткасига Кузиш даври давоси кун

50 Хасанова Малохат Уткировна Кузиш даври даво самарадорлиги : Кузиш белгиларининг йуколиши. Холатининг стабиллашиши.

51 Хасанова Малохат Уткировна Госпитализацияга курсатма СУОК огир формаси яккол хан- сираш билан, цианоз, эс-хушнинг бузилиши ва фаолликнинг паса- йиб кетиши. Уйда даволашнинг мумкинчилиги булмаслиги.

источник

Добавить комментарий

Ваш e-mail не будет опубликован. Обязательные поля помечены *